Vroeger was het not done, tegenwoordig heel normaal: journalisten die naast het maken van journalistieke verhalen ook schrijven voor bedrijven. Toch beland ik nog regelmatig in een discussie over deze vorm van commercieel bijbeunen.
‘Kun je nog kritisch schrijven over de zorg?’ vroeg een UvA-student nadat ik had verteld over een grote commerciële opdracht die ik in 2017 deed voor het Erasmus MC. Ik was samen met drie andere alumni van de UvA-master Journalistiek en Media te gast om (bijna) afgestudeerden te vertellen hoe ik me als freelancer staande houd op de wankele journalistieke arbeidsmarkt.
De vraag kwam niet uit de lucht vallen. Het is een discussie die altijd gevoelig ligt in de mediawereld: kun je commercieel werk combineren met onafhankelijke journalistiek?
Veel journalisten vinden van niet. Als je betaald wordt door een bedrijf, kun je niet meer onbevooroordeeld schrijven over datzelfde bedrijf, want dan is er sprake van belangenverstrengeling. Je verliest je geloofwaardigheid als journalist.
Tekstschrijven is dankbaar werk
Toch klussen de meeste freelancers naast hun journalistieke werk commercieel bij. De NVJ meldde in 2015 al dat meer dan de helft (55 procent) van de zelfstandig werkende journalisten inkomsten haalt uit ‘schnabbels’. De reden? Ze vinden het leuk en kunnen er hun journalistieke kwaliteiten goed in kwijt. Schrijven voor alleen onafhankelijke media levert bovendien te weinig op.
Ook ik haal veel plezier uit de teksten die ik schrijf voor organisaties. Het is dankbaar werk. Verhalen schrijven is iets wat niet zomaar iedereen lukt – bedrijven zijn vaak blij als ik ze deze pickle uit handen neem. Natuurlijk is het geld ook aantrekkelijk. Dankzij The Corporate Storyteller kan ik mijn vaste lasten betalen. Dat zorgt voor een fijne basis en minder stress, omdat ik niet bij elk krantenstuk de druk voel om mijn kinderen ermee te voeden. Hierdoor word ik creatiever en vrijer van geest – ik durf zelfs te stellen dat ik er beter door schrijf.
Maar die vraag dus. Hoe bewaar ik mijn onafhankelijkheid en geloofwaardigheid als journalist?
Mijn antwoord is: door eerlijk te zijn over wat ik doe. Voorheen moffelde ik mijn commerciële werk weg onder het mom van ‘dat moet nu eenmaal’ en schaamde ik me er een beetje voor. Schrijven voor bedrijven, dat doe je niet als journalist, zo werd me ingepeperd op de UvA.
Inmiddels ben ik milder geworden. Commercie en journalistiek kunnen best naast elkaar bestaan, als het maar duidelijk is dat je twee verschillende petten op hebt. Tegen elk bedrijf vertel ik dat ik ook werkzaam ben in de krantenwereld. Ik heb nog nooit een geheimhoudingscontract moeten tekenen. Sterker nog: ik merk dat mensen die openheid juist waarderen. Bedrijven willen niets liever dan ‘transparant’ zijn – of in ieder geval zo gezien worden. Dus als ik ze daarbij kan helpen, dan maken ze graag van mijn diensten gebruik.
Duidelijk zijn: geen advertorials
Tegelijkertijd probeer ik zo goed mogelijk mijn grenzen te bewaken. Bij elke opdracht denk ik na: kan dit? Ik neem niet zomaar alles aan. Met bedrijven die gebakken lucht verkopen of negatief in de belangstelling staan, ga ik niet in zee. Aan crisismanagement doe ik niet, aan mooipraat om een schandaal te minimaliseren ook niet. Ik blijf kritisch, doe gedegen onderzoek en schrijf een zo eerlijk mogelijke tekst. Ik word nooit onderdeel van de communicatieafdeling maar blijf (inhoudelijk) buiten de organisatie staan.
Ook maak ik altijd duidelijk wat ik kan doen voor een bedrijf. The Corporate Storyteller schrijft lange, inhoudelijk interessante verhalen voor eigen gebruik. Geen artikelen die overlappen met onafhankelijke media, zoals advertorials. Als bedrijven dat zien zitten: top. Zo niet? Dan zeg ik doei – hoe groot het bedrag misschien ook is dat ik ermee misloop.
Nu terug naar de vraag van de student. Kan ik ooit nog kritisch schrijven over de zorg? Dat hangt van de situatie af. Gaat het om een beschouwing over de rol van zorgverzekeraars in de gezondheidszorg? Ja, want over die problematiek heb ik bij het Erasmus MC veel kennis opgedaan en een mening gevormd. Moet het gaan over een bestuurder die discutabele declaraties heeft gedaan, terwijl ik diegene in 2017 heb geïnterviewd? Dan wordt het ingewikkelder. Maar gelukkig zijn er dan nog zesduizend collega-freelancers die het van me over kunnen nemen. Help ik die ook meteen weer aan werk.